– over dorpskerken, afscheiding en vereniging –
De Protestantse Gemeente te Ulrum, Niekerk en Vierhuizen is in 2015 gevormd door fusie van de Gereformeerde Kerk Ulrum en de Hervormde Gemeente Ulrum, Niekerk en Vierhuizen. Het overgrote deel van de gemeenteleden woont in Ulrum waar ook de twee kerkgebouwen staan die voor de meeste erediensten gebruikt worden. Dat betreft dan voornamelijk de voormalige gereformeerde Goede Herderkerk (hoek Schapenweg - Leensterweg). De voormalige Nederlandse hervormde Catharinakerk, de historische dorpskerk, is gelegen op de westelijke wierde in het oude dorpscentrum; het van oorsprong middeleeuwse gebouw is sinds 2013 eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en wordt zo nu en dan voor erediensten gebruikt.
Historische dorpskerken in Ulrum, Niekerk en Vierhuizen
De geschiedenis begint dus al in de middeleeuwen: de Catharinakerk in Ulrum dateert uit plm. 1225. Toen was het een rooms-katholieke kerk. Met de Reformatie werd het een gereformeerde kerk (de nationale kerk die toen de heersende werd in ons land kreeg in 1816 de naam Nederlandse Hervormde Kerk). Het is een bezienswaardig gebouw en kan ook ad bezichtigd worden. (info via www.groningerkerken.nl). Ook de twee andere historische kerken die tot de voormalige hervormde gemeenten in Ulrum, Niekerk en Vierhuizen behoorden – de kerken in de laatste twee dorpen dus - zijn eeuwenoud, ook eigendom van de SOGK en stammen uit dezelfde periode als die in Ulrum (zie voor meer informatie eveneens genoemde website van de stichting).
Catharinakerk en Afscheiding
De Catharinakerk trekt veel bezoekers. Dat is niet alleen vanwege het interessante interieur, met onder meer een oude herenbank en een Lohmanorgel uit 1806, maar zeker ook vanwege de Afscheiding die hier in 1834 o.l.v. ds. H. de Cock begon. Dat maakt Ulrum en meer speciaal deze kerk de bakermat van alle gereformeerde kerken, wereldwijd. Opvallend is het relatief grote aantal bezoekers uit emigratielanden als Amerika en Canada – dat zijn meestal leden van de (Christian) Reformed Church in die landen, nakomelingen van Nederlandse, geëmigreerde afgescheidenen / gereformeerden die geïnteresseerd zijn in hun roots.
Goede Herderkerk
De Catharinakerk en ook de kerken van Niekerk en Vierhuizen zijn Rijksmonumenten. De voormalige gereformeerde Goede Herderkerk heeft die status ook. Dat is tamelijk bijzonder want die is bij lange na niet zo oud - stamt uit 1901 - en de meeste gereformeerde kerken hebben geen monumentale status. Maar de Goede Herderkerk is een schepping van de (Ulrumer) timmerman/architect L. Reitsma. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed omschrijft het gebouw als “… een mengeling van Neo-Renaissance- en Berlagiaanse bouwtrant onder architectuur van L. Reitsma, vader van de architect E. Reitsma. De oorspronkelijke zaalkerk is in 1901 gebouwd door aannemer H. Poel en omstreeks 1926 uitgebreid met een dwarsschip in dezelfde stijl, ook door architect L. Reitsma.”
Meer voormalig afgescheiden kerken in Ulrum
De Goede Herderkerk is niet de eerste kerk van de “chr. afgescheidenen”, zoals de gereformeerden in de periode 1834-1869 werden genoemd. De eerste was een eenvoudig gebouwtje ‘in de Fuik’, dat in de loop van de 19e eeuw te klein was geworden voor de in die periode fors gegroeide gemeente. Veelzeggend voor de toename van het aantal gereformeerden in Ulrum is, dat er rond 1892 ook nog een splitsing is geweest waardoor de huidige chr. gereformeerde kerk - met tegenwoordig nog altijd een gebouw aan de Singel in Ulrum – ontstond. Trouwens, over splitsingen gesproken: in 1945 kwam er in het dorp vanwege de zogenaamde Vrijmaking ook een gereformeerde kerk vrijgemaakt (met een gebouw aan de Asingastraat).
PKN
Veel gereformeerden dus in Ulrum. Maar wat de grootste groep betreft, de richting die de huidige Goede Herderkerk als onderkomen had, die was vanaf ongeveer eind 20e eeuw geconfronteerd met een sterke afname van het aantal leden en al helemaal met het aantal trouwe kerkgangers. Een zelfde proces van achteruitgang was al eerder bij de hervormde broeders en zusters op gang gekomen. Afgezien van het Bijbelse gebod ‘opdat zij allen één zijn’ (Joh. 17), was er dus alle aanleiding om eindelijk tot een definitieve afronding van het Samen-op-weg-proces te komen waarin de twee kerken al jaren in overleg waren. In april 2015 was het zover: ze fuseerden en vormden de PKN-gemeente Ulrum-Niekerk-Vierhuizen.
Meer informatie over de geschiedenis van de genoemde kerken is, behalve op de site van de SOGK te vinden op http://petervandenburg.infoteur.nl/specials/kerkgeschiedenis-ulrum.html
